Weerstandscapaciteit
De weerstandscapaciteit omvat de structurele en incidentele mogelijkheden van de gemeente om tegenvallers op te vangen.
1. Structurele weerstandscapaciteit
De structurele weerstandscapaciteit bestaat uit bezuinigen/ombuigingen en de “onbenutte belastingcapaciteit”. Het kwantificeren van de bezuinigingen/ombuigingen is in dit verband weinig relevant. Al is het alleen maar omdat de gemeente over een structureel sluitende meerjarenbegroting moet beschikken.
De zogenoemde “onbenutte belastingcapaciteit” kan wel worden gekwantificeerd omdat daar maatstaven voor gelden. Het benutten van deze weerstandcapaciteit is overigens een puur lokaal bestuurlijke aangelegenheid zolang geen sprake is van de zogenaamde artikel 12-status van een gemeente.
De “onbenutte belastingcapaciteit” wordt bepaald door de actuele OZB opbrengst van een gemeente te vergelijken met de opbrengst van het gemiddelde in Nederland vermenigvuldigd met 1,2. Dit wordt gezien als een redelijk peil. Gemeenten die een beroep willen doen op de artikel 12-status (extra financiële ondersteuning) moeten om daarvoor in aanmerking te komen in elk geval hun OZB-tarief op redelijk peil brengen (1,2 maal het gemiddelde tarief voor Nederland). Daarbij geldt als randvoorwaarde dat de afvalstoffenheffing en het rioolrecht kostendekkend moeten zijn. Voor zover dit (nog) niet geval is wordt dit als aanvullende correctie in de berekening meegenomen.
De “onbenutte belastingcapaciteit” bedraagt voor Amstelveen op jaarbasis afgerond € 24,1 miljoen , waarvan € 1,4 miljoen betrekking heeft op onderdekking afvalstoffenheffing/rioolheffing. Dit laatste bedrag betreft vrijwel geheel de afvalstoffenheffing, de rioolheffing is vrijwel kostendekkend. De reële onbenutte belastingcapaciteit op sec de OZB, zonder effect afvalstoffenheffing/rioolheffing en zonder 20% artikel-12 opslag komt uit op € 15 miljoen.
2. Incidentele weerstandscapaciteit
De incidentele weerstandscapaciteit bevat:
- Algemene reserve
- Bestemmingsreserves/egalisatiereserves
- Niet gerealiseerde boekwinsten en stille reserves
2.1 Algemene reserve inclusief rekeningresultaat
De algemene reserve inclusief resultaat bedraagt afgerond € 45 miljoen per 31 december 2021.
2.2 Bestemmingsreserves/egalisatiereserves
Bestemmingsreserves zijn door de raad ingesteld. Het aanwenden van deze reserves voor het opvangen van tegenvallers/calamiteiten is een raadsaangelegenheid. Vaak hebben deze reserves een specifiek doel waardoor een andere aanwending dan dit doel niet mogelijk is, zonder dat flankerende of compenserende maatregelen moeten worden getroffen. In de nota Risicobeleid en reservebeleid Amstelveen wordt uitgebreid ingegaan op de functies van de verschillende bestemmingsreserves en egalisatiereserves en de relatie met de weerstandscapaciteit. In essentie komt de analyse erop neer dat het overgrote deel van de bestemmingsreserves/ egalisatiereserves niet tot de weerstandscapaciteit van de gemeente kan worden gerekend, omdat het bestuurlijk geoormerkte reserves betreft. Anderzijds is het in geval van calamiteiten mogelijk een deel van deze reserves als weerstandscapaciteit in te zetten. Consequenties van het benutten van deze reserves moeten dan overigens wel meerjarig in de begroting worden ingepast.
In totaliteit bedragen de bestemmingsreserves, egalisatiereserves en overige reserves zo’n € 210 miljoen per 31 december 2021. Hiervan bedraagt de reserve dekking kapitaallasten ongeveer € 130 miljoen. Deze reserve dient ter dekking van in het verleden uit eenmalige middelen gedekte investeringen en is ingesteld op grond van wettelijke voorschriften. Feitelijk is dit een administratieve reserve. Ook deze reserve voor structurele kapitaallasten kan echter vrijvallen, waarbij dit overigens wel tegelijkertijd een vervangende structurele dekking voor de openstaande kapitaallasten vereist.
Het volume van de andere bestemmings-, egalisatie- en overige reserves bedraagt (na aftrek van de reserve dekking kapitaallasten) € 80 miljoen. Ingeval van calamiteiten is het mogelijk om een deel van deze reserves een andere aanwending te geven (“nood breekt wet”) en tot de weerstandscapaciteit te rekenen.
Op grond van de huidige reservepositie en de verwachting omtrent de middellange termijn kan 50% van het huidige volume derhalve € 105 miljoen , tot de weerstandscapaciteit worden gerekend. Genoemde omvang die gerekend wordt tot de weerstandscapaciteit zal periodiek moeten worden herijkt op basis van de alsdan beschikbare reserves en hun oormerking. De huidige beschikbare reserves zullen namelijk worden besteed waardoor het volume (en dus de weerstandscapaciteit) wordt beïnvloed. Aan de andere kant zullen in de toekomst wellicht nieuwe reserves worden gecreëerd.
In de berekening van de beschikbare weerstandscapaciteit is vrijval van de reserve dekking kapitaallasten meegenomen. Dit is alleen mogelijk door in een situatie van "nood breekt wet" de structurele onbenutte belastingcapaciteit in te zetten ter afdekking van de structurele kapitaallasten. In het geval er geen (grote) onbenutte belastingcapaciteit beschikbaar is beperkt de berekening zich tot de reserves exclusief dekking kapitaallasten. Indicatief betekent dit bij 50% over € 130 miljoen en een gemiddelde looptijd van 20 jaar en rente van 2% een kapitaallast van afgerond € 5 miljoen. De onbenutte belastingcapaciteit biedt ruimte om hierin te voorzien.
2.3. Niet gerealiseerde boekwinsten en stille reserves
Begin 2021 bezit de gemeente afgerond 835.000 vierkante meter grond met een boekwaarde van afgerond € 2,3 miljoen. Onder de bestemmingsreserves (dekking kapitaallasten) staat € 1,0 miljoen ter dekking van de grondaankopen. De getaxeerde waarde (agrarisch gebruik) bedraagt € 3,7 miljoen. Wanneer deze gronden ontwikkeld gaan worden zal een hogere opbrengst in het verschiet liggen. Dit is naar de toekomst toe een potentiële risicobuffer.
Voor dit moment wordt volstaan met het verschil tussen de boekwaarde (minus bestemmingsreserve) ten opzichte van de agrarische waarde. Dit saldo van afgerond € 2 miljoen wordt gerekend tot de weerstandscapaciteit (defensieve benadering).
Resumé beschikbare incidentele weerstandscapaciteit
De incidentele weerstandscapaciteit van de gemeente wordt bepaald door:
- De algemene reserve ad. € 45 miljoen;
- Aangevuld met € 105 miljoen gelabeld aan bestemmingsreserves, egalisatiereserves en overige reserves; en
- Het verschil ad € 2 miljoen tussen de agrarische en boekwaarde van gemeentelijke gronden.
In totaliteit bedraagt de incidentele weerstandscapaciteit per 31 december 2021 € 152 miljoen.